Story structure:Iman (1954) ialah di antara filem genre horror Melayu (dan kacukan dgn genre drama-cinta) yg menjadi acuan kpd filem2 seram Melayu melibatkan agama Islam selepasnya. Filem ini adalah berdasarkan kisah buku Faust by Goethe sebuah kisah klasik bangsa Jerman! Mungkin saya agak terlebih puji utk menyamakan kerja kamera di babak pembukaan filem ini spt Citizen Kane, tapi itulah hakikatnya! Kerja kamera yg menyorot dari jauh pemandangan sebuah perkampungan Melayu dgn v/o bacaan Al-Quran memulakan penceritaan filem ini 'menandakan' bahawa filem ini mengandungi unsur2 keagamaan yg akan dikupas dr segi kepercayaan penganutnya. Babak pertama dimana Pak Guru/Ruzlan menghuraikan takrifan ayat Al-Quran kpd anak muridnya mengenai kisah Iblis yg tidak mahu sujud kpd Nabi Adam AS mengesahkan bahawa filem ini bertemakan 'faith' in Islam & self redemption. Pd pndpt aku, babak itu adalah titik-mula penceritaan dimana persoalan sejauh mana kepercayaan manusia terhdp Tuhan & sejauh mana manusia tunduk kpd Iblis? Persoalan hidup & mati?
Anak murid bertanya kpd Pak Guru/Ruzlan "Adakah Iblis berkuasa?" adalah persoalan pokok yg akan dihuraikan oleh filem ini iaitu sejauh mana 'kuasa' yg dimiliki oleh Iblis boleh menguasai manusia dan akibatnya? Adakah kuasa Iblis mengatasi kuasa Tuhan? Persoalan ini mungkin terlalu sensitif utk penganut agama yg alim/warak krn filem ini akan memperlihatkan di antara 'kuasa' Iblis yg mampu menggoyang iman seseorang manusia. Tetapi dialog oleh Pak Guru/Ruzlan "Tuhan lebih lagi berkuasa dr segala makhluk yg dijadikanNya" sudahpun memberikan hint kesudahan filem ini. Pandai!
Sememangnya babak pertama ini sarat dgn tema dan plot utama filem ini yg akan diceritakan di sepanjang cerita Iman. Filem ini bercerita melalui komunikasi di antara mentor (Iblis) dan protege (Tok Guru/Ruzlan). Bersedialah apabila Tok Guru/Ruzlan sendiri bermonolog "Aku sendiri ingin melihat Iblis"! Dialog ini yg membuat aku meremang bulu roma! Hihihi!
Penceritaan filem ini kadangkala spt menonton persembahan teater dimana ada babak2 dialog terhadap watak lain yg 'sebenarnya' monolog/bercakap secara terus kpd penonton. Cuma wardrobe Iblis mcm Batman+Bugs Bunny lah pulak! Aku kagum dgn teknik special effect melalui suntingan (post-production) spt backward camera footage semasa 'mencantumkan semula cawan yg pecah'! Filem ini juga ada byk babak magic or miracle kuasa Iblis misalnya morphing (disolve effect) Pak Guru dr seorg tua ke muda dan aksi 'terbang' mcm Crouching Tiger Hidden Dragon atau badan terapung kerasukan mcm The Exorcist atau penjelmaan sebuah kenderaan mcm kereta Santa Claus! Actually aku nak ketawa but ini filem 1954 ok! Idea depa dah advance walaupun takde CGI lagi! Semuanya melalui suntingan yg convincing utk penonton wayang di tahun 50an!
Oleh kerana filem ini berlatarbelakangkan zaman purbawara ala2 era Hang Tuah, maka 'hiburan' yg ditonjolkan ialah keraian majlis tarian zapin, joget & pencak silat BUKAN disco atau pub atau Dataran Merdeka ya! Mmm, asyik plak aku layan tiga buah lagu zapin/joget masa babak tu! Spt filem2 hindi, lagu zapin/joget yg dinyanyikan berisi dgn lirik berpantun 'nasihat' yg related dgn filem ini. Kalau pejuang etika Melayu tengok babak ni mesti diaorg 'marah' coz relatekan zapin/silat sbg 'hiburan lalai' promosi dr Iblis! Hihihi.Subtext juga digunakan melalui 'sebuah kotak berisi barang kemas' yg diberikan oleh Ruzlan kpd Hamimah sbg 'pemberian cinta' atau 'pujukan nafsu' yg halus. Aksi Ruzlan memasuki bilik Hamimah melalui tingkap ala2 Romeo & Juliet pulak! Diikuti oleh babak2 nyanyian berduet yg mendayu-dayu & exegerate menunjukkan 'cinta terlarang' mereka berdua. Tuduh-menuduh kecurian bunga Bibah & jala Haron ialah subtext pertelagahan gender perempuan vs lelaki, authority vs org kg. Insiden kecurian & kehilangan Hamimah menunjukkan huru-hara yg diakibatkan oleh Iblis & kemelut masyarakat yg terlalu 'selesa' dgn kurniaan Tuhan menjadi havoc apabila diuji olehNya. Tetapi oleh krn manusia diberikan akal fikiran, maka Iblis juga boleh ditewaskan dgn kekuatan iman. Mungkin ini salah satu moral of the story dr filem ini.
Filem ini juga mengangkat mitos2 gelap dlm masyarakat Melayu misalnya fenomena kerasukan, sampuk , pukau, ilmu kedukunan & legenda org bunian. Yg uniknya, dlm filem ini ‘pukau’ yg digunakan oleh Ruzlan terhadap Hamimah ialah melalui sebuah ‘lagu’ yg mendayu2 ajaran si Iblis berbunyi “Mariiilah adinda aaa.. aaa.. usah dinda bimbang hati, gelisah & menanti-nanti..” Mungkin ianya spt simbolik ‘ilmu pengasih’ agaknya.
Pregnancy Hamimah memberikan hint yg menakutkan krn tidak terbayang bagaimana bayi luar nikah yg akan dilahirkan krn ‘bapanya’ adalah Iblis’s follower! Adakah dia akan lahir spt Damien 666 (The Omen)? Plot ‘mengumpat’ satu kg mengenai kehamilan Hamimah terlalu cliché masyarakat Melayu. Bersedialah juga dgn babak gore apabila Husin ‘membuang’ bayi tersebut. How? Korang kena tengok sendiri!
Klimak filem ini berunsur dakwah dimana ‘baik’ mengalahkan ‘jahat’ dgn kekuatan iman seseorg manusia melalui babak yg seakan cerita alien War of The World pulak dgn laser beam dr langit! Believe me! Cuma aku tak terima kebodohan Ketua Kg yg menjatuhkan hukuman hudud yg dikenakan kpd Hamimah krn definitely kesnya adalah tidak jelas dr segi kesahihan dosa zinanya yg dilakukan di bwh influence Iblis/pukau? Hello! Mahkamah Syariah mesti marah tgk babak itu! Kesimpulannya, Iman boleh dikategorikan sbg sebuah filem horror klasik Melayu yg menjadi rujukan filem2 horror selepasnya dr segi special effect. Cuma aku kasi amaran yg babak terakhir filem ini mungkin mengecewakan korang krn unsur ‘penipuan’ tahap maksima! Kah! Kah! Kah!
Perwatakan:
Pak Guru/Ruzlan (Ahmad Mahmud) - watak protagonist/protege secara simbolik/falsafah seorg alim/warak yg diuji iman/faith-nya terhadap Tuhan iaitu persoalan pokok mengenai 'pilihan' dari kuasa selain Tuhan yg berkaitan pilihan hidup/ajal, tua/muda, susah/senang, miskin/kaya, duniawi/akhirat? Yg semuanya 'diberikan' oleh Iblis (Haji Mahadi) dgn syarat rule#1: Pak Guru/Ruzlan MESTI MEMBELAKANGKAN Tuhan melalui perjanjian warkah yg ditandatangi dgn darah & rule#2: JANGAN SEKALI-KALI menyebut nama Allah! Boleh? Scary or funny or cliche?
Iblis (Haji Mahadi) - watak gore antagonist/mentor 'kejahatan' 'evil' 'devil' 'demon' 'syaitan' etc yg menjadi tunggak filem ini (mmm, aku pon dah keliru siapa sebenarnya protagonist/antagonist filem ni?) Kalau dilihat dr segi character arc, Iblis ditunjukkan sbg suatu kuasa yg hampir perfect tetapi ada flaws di akhir cerita krn kuasanya masih kekal sejak azali sbg 'kurang' dr kuasa Tuhan. Iblis adalah 'cermin terbalik' kpd ketuhanan dimana semua ajaran Iblis adalah ajaran yg bertentangan dgn agama. Agaknya beliaulah rujukan 'frankenstein Melayu'! dan lakonan berani mati seorg 'haji' sbg 'iblis'! Fuyoo!
Hamimah (Sa'adiah) - watak antagonist/sub-character seorg 'tunang org' yg naif & terperangkap dlm situasi adat 'kemelayuan' dan 'suruhan agama' yg utuh.
Husin (A.Rahim) – watak tempelan tipikal anak org kaya yg menidakkan status maruah keluarga yg tercemar krn adiknya Hamimah mengandung luar nikah.
Awang (Aziz Satar) – watak tempelan tipikal org miskin yg menyalahkan masyarakat krn dihina.
Haron (Mohamad Hamid) & Bibah (Mariani) - simbolik percintaan yg suci sesama manusia yg dianggap oleh Iblis sbg 'kolot'.
Ketua Kg (Mustarjo) Рwatak authority yg begitu clich̩ filem2 Melayu; sentiasa betul, betul dan betul walaupun kadangkala pendapatnya tidak betul.
Bapa Hamimah (Malik Sutan Muda) & Ibu Hamimah (Neng Yatimah) - ibubapa yg 'percaya' kpd alam mistik & menjadi mangsa keadaan.
Produksi:
Penerbit:
RUN RUN SHAW & Malay Film Productions Ltd.
Pelakon Utama:
Ahmad Mahmood
Sa'adiah
Haji Mahadi
Pelakon Pembantu:
Neng Yatimah
Mariani
Mohamad Hamid
Malik Sutan Muda
Aziz Satar
Mustarjo
A.Rahim
Sutradara:
K.R.S.Sastry
Pen.Sutradara:
H.M.Rohaizad
Cherita saringan dari:
Faust by Goethe
Susunan & Screenplay:
K.R.S.Sastry
Senikata:
H.M.Rohaizad
Gurindam:
S.Sudarmaji
Juru Gambar:
N.B.Vasudev
& Koh Jee Soon
Pen. Juru Gambar:
K.M.Thomas
& S.Jumari
Juru Suara:
Tan Soo Yam
Pen. Juru Suara:
Yew Song Tee
Pelukis Pemandangan:
J.S.Anthony
Pen. Pelukis Pemandangan:
Rasul Hashim
Laboratory:
V.Radhakrishnan
Pen. Laboratory:
Wong Hong Peng
Penyunting Film:
H.R.Narayana
& Wong Fun
Pen. Penyunting Film:
Lim Yew Hai
Lagu2:
Yusof B.
Tarian:
Edith Costillo
Zapin:
Aziz Satar
Silat:
Rahman Bakar
& Rahim Bakar
Penggambaran Istimiwa oleh:
N.B.Vasudev
Pengulas pjg-lebar:
ajami hashim